Συνέντευξη στο "Βακχικόν" για το βιβλίο "Η ζωή είναι εδώ"

Τα πάντα ανατράπηκαν μέσα σε λίγες μόνο ώρες. Ξαφνικά η Χαλκιδική έγινε Λευκάδα και το κάμπινγκ έδωσε τη θέση του σ' ένα δωμάτιο μιας μονοκατοικίας 5 χλμ έξω από τη Χώρα. Στο διάστημα της -εκεί- παραμονής μου, με συντρόφευε το δεύτερο μυθιστόρημα της κ. Ζαχαροπούλου (σε απάντηση των κακεντρεχών σχολίων περί ρεμβάσματος). Στο νησί, λοιπόν, των Βαλαωρίτη και Σικελιανού προσπάθησα ν' ανακαλύψω αν και εφόσον "Η Ζωή Είναι Εδώ". Είναι τελικά; Και ποιός θα μπορούσε να δώσει μια πιο κατατοπιστική απάντηση από την ίδια τη δημιουργό. Κάπως έτσι, λοιπόν, κλείστηκε η συνάντηση μας. Απόγευμα Σαββάτου, ενώ κοντοζύγωνε το τέλος του καλοκαιριού, το ραντεβού είχε κανονιστεί στη γωνία Ναυαρίνου και Ζωοδόχου Πηγής (για τους γνωρίζοντες). Καθίσαμε με τη συγγραφέα στο ξύλινο τραπέζι και συζητήσαμε παρέα με παγωμένο λευκό κρασί και μπόλικους φίλους στα πέριξ. Ακολουθεί μία γεύση για το τι διαδραματίστηκε :

Στο τελευταίο σας βιβλίο περιγράφετε δύο 24ωρά της ζωής έξι διαφορετικών χαρακτήρων, που στην πραγματικότητα αφορούν μόλις τρείς... Εξηγήστε μας ποιοι είναι αυτοί οι πρωταγωνιστές; 

Είναι νέοι, στην ηλικία των τριάντα με τριάντα πέντε χρόνων και ένας περίπου πενηντάρης. Ζουν μίαν άνετη -οικονομικά- ζωή και κάποιοι είναι καριερίστες. Πρόκειται για κατοίκους μιάς σύγχρονης μεγαλούπολης, διαθέτουν κοινωνικές γνωριμίες αλλά βιώνουν την απομόνωση και το ανεκπλήρωτο, όπως και αρκετοί άνθρωποι γύρω μας στο σήμερα. Το είδος της ζωής που κάνουν τους έχει αναγκάσει να έχουν κάποια μυστικά. Αυτά διαπλέκουν τις ζωές τους... περιπλέκοντάς τους και, έτσι, το μυθιστόρημα τούς συναντά και τούς παρακολουθεί σ’ αυτό ακριβώς το χρονικό σημείο.

Ποιοι λόγοι έχουν οδηγήσει τους ήρωες σας σ’ αυτή τη διπλή ζωή;

Το γεγονός ότι έχουν αρνηθεί ν’ αντιμετωπίσουν τους εαυτούς τους, κατά πρώτον, και τις επιθυμίες και τα θέλω τους, εν συνεχεία. Είναι μια κατάσταση που συμβαίνει συχνά και σε πολλούς από εμάς. Όχι ακριβώς όπως συμβαίνει στους ήρωες του βιβλίου, αλλά κατ’ αναλογίαν.
Και αυτή η άρνηση της πραγμάτωσης των βαθύτερων επιθυμιών μας, που μπορεί να προκαλείται από πολλές καταστάσεις και κυρίως από φόβο, μας οδηγεί με τη λογική να βρίσκουμε αρκετές δικαιολογίες για την επιλογή να κάνουμε μια ζωή πολύ διαφορετική από αυτήν που χρειαζόμαστε και που μας εκφράζει. Αυτό δημιουργεί πολύ θυμό. Δημιουργεί συναισθηματικές εκρήξεις, οι οποίες όταν δεν εκφράζονται, συστρέφονται και γεννούν νοσηρότητα. Πολλές φορές μοιάζει να είμαστε θύματα των επιλογών κάποιων άλλων, που έχουν αποφασίσει πριν από εμάς για μας, για το είδος της ζωής μας και την εξέλιξή της. Αλλά κάπου βαθιά μέσα μας γνωρίζουμε όλοι ότι η ευθύνη είναι ατομική. Αυτό μας θυμώνει περισσότερο, έστω κι αν διαλέγουμε τρόπους οικτρά βίαιους για να ξεσπάσουμε την ακόρεστη εσωτερική μας οργή.

Τι είναι αυτό που μας φρενάρει να πετάξουμε αυτά που μας "χαλάνε";

Νομίζω ο φόβος. Ο φόβος απέναντι στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε, αφού είμαστε κοινωνικά όντα, και φυσικά απέναντι στον εαυτό μας. Έχουμε μεγαλώσει και έχουμε γαλουχηθεί με πρότυπα που αδυνατούμε να ξεφύγουμε. Φοβόμαστε την απόρριψη. Την απόρριψη των γύρω, την απομόνωση. Πασχίζουμε να χτίσουμε έναν χαρακτήρα και μια ζωή που θα είναι αποδεκτά. Κάθε στραβοπάτημα που πιθανόν να ραγίσει την εικόνα φαίνεται να είναι οδυνηρό. Δεν αντέχεται. Επίσης, το κενό και το ανικανοποίητο, το αίσθημα της διαρκούς έλλειψης είναι διαδικασίες επώδυνες.


Ξέρουμε τον τρόπο για να τα αποβάλλουμε;

Ίσως και να τον ξέρουμε, αλλά όσο παραμένουμε στην ίδια κατάσταση, εκείνο που υπολογίζουμε είναι το κόστος. Είναι μια κατάσταση που δημιουργεί αφ’ ενός μια μόνιμη γκρίνια κι αφ’ ετέρου διαιωνίζει το βόλεμα. Οι ήρωες του μυθιστορήματος πάντως, όταν βρίσκονται στη δική τους οριακή στιγμή ρισκάρουν να σπάσουν τους καθρέφτες  τους. Ο ένας μάλιστα στη θέση τού σπασμένου δεν βάζει έναν άλλον καινούργιο. Γιατί και τότε θα έβλεπε το είδωλο που θα ήθελε και τον εξυπηρετούσε. Σπάζει τον καθρέφτη του για να δει τον εαυτό του. Τον βλέπει και τον αποδέχεται. Δεν τον αντιμετωπίζει όμως. Και σ’ εκείνο το σημείο ξαναβρίσκει τον άνθρωπο μέσα του. Βρίσκει την καρδιά του. Αλήθεια, σε ποιάν άκρη βρίσκεται η καρδιά μας μέσα στη ζωή μας; Μέσα στην καθημερινότητά μας;


Γιατί όμως δίνουμε περισσότερη σημασία σε αξίες που μας κάνουν λιγότερο ευτυχισμένους;


Οι ήρωες του βιβλίου ζουν το σήμερα στο έπακρο. Όπως κι ο κάθε ζωντανός άνθρωπος δίπλα και γύρω μας, πίστεψαν κι αυτοί βασισμένοι στο μοντέλο της ζωής και τις εμπειρίες τους πως οι εξωτερικές αναζητήσεις, η υλική εξασφάλιση και το κυνήγι όλων αυτών των καταστάσεων που ονομάζουμε επιτυχία και επιτυχημένη ζωή, θα τους έκανε να αισθανθούν και εσωτερικά ασφαλείς και πλήρεις. Όμως ποιες είναι οι αξίες που έχουμε σήμερα; Κανονικά η αξία σαν έννοια δεν θα έπρεπε να διαχωρίζεται σε αξία που μας κάνει περισσότερο ευτυχισμένους και σε αξία που μας κάνει δυστυχισμένους. Η αξία δεν μπορεί να ορίσει το μέτρο της ευτυχίας γιατί ορίζεται από εμάς, όπως επίσης και το μέτρο της ευτυχίας ή της δυστυχίας ορίζεται από εμάς. Οπότε σημασία έχει αν υπερτιμούμε πράγματα και καταστάσεις των οποίων η αξία εκ προοιμίου είναι χαμηλή. Σ’ αυτήν την περίπτωση έχουμε κατεβάσει εμείς οι ίδιοι τον πήχυ της ευτυχίας μας. Και στο "γιατί" της ερώτησής σας καλείται να απαντήσει ο καθένας μας ατομικά : Τι χρειάζομαι; Τι είμαι; Ποιος είμαι; Ποιο είναι το μέτρο μου; ποια η αποτίμηση του εαυτού μου;


Από πού ορμώμενη γράψατε αυτό το αφήγημα-μυθιστόρημα;

Αφορμές πήρα από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και είναι ένα κομμάτι πραγματικότητας που βιώνουμε όλοι μας, όπως επίσης και τα αδιέξοδα μέσα στα οποία έχει περιπλακεί η ζωή μας.

Πόσο τυχαία είναι η επιλογή των χαρακτήρων σας;

Δεν είναι καθόλου τυχαία, αν και ο ένας ήρωας, ο τρομοκράτης, θα μπορουσα να πω ότι αυτοπαρουσιάστηκε μπρος μου. Σε γενικές γραμμές, πάντως, οι ήρωες ζουν κομμάτια πραγματικής ζωής πραγματικών ανθρώπων, που ορισμένες συγκυρίες της ζωής διασταυρώθηκαν μαζί μου.

Και γιατί επιλέξατε αυτούς τους χαρακτήρες και οχι άλλους;


Γιατί ακριβώς κοίταξα γύρω μου, κοντά μου, πολύ κοντά μου. Και έπαθα σοκ. Και το σοκ μάλλον ήταν ότι η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική από αυτό που νόμιζα ότι είναι πραγματικότητα.  Δεν γνωρίζω μόνο ανθρώπους σαν τους ήρωες του βιβλίου, οπωσδήποτε, αλλά οι άνθρωποι αυτοί είναι στα διπλανά μας σπίτια. Το φαίνεσθαι και η υποκρισία που διακρίνει την οικογένεια και την κοινωνία τους ντύνει με τα καλά τους, τους μακιγιάρει, τους λουστράρει και προσπαθεί να θολώσει την οπτική και την κρίση των υπολοίπων,  μειώνοντας  τα συμβαίνοντα ή προσπαθώντας να μηδενίσει τις συνέπειες, και φτάνοντας κάποια στιγμή στο σημείο να τους εξιλεώσει ή και να τους οδηγήσει στη κάθαρση χαρίζοντάς τους απλόχερα μεγαλόσχημους τίτλους και εξιδανικευμένα κοινωνικά προφίλ. Δεν ισχυρίζομαι ότι τέτοιοι άνθρωποι αποτελούν την πλειοψηφία, αλλά οπωσδήποτε δεν είναι μειοψηφία. Το θέμα είναι αν τελικά μας συμβαίνει αυτό που συμβαίνει και στους ήρωες του βιβλίου : αν δηλαδή παραδεχόμαστε μπροστά στον καθρέφτη μας την αλήθεια κι αν μετά από αυτό αναζητούμε το φως.


Ως αναγνώστρια και όχι ως δημιουργός ποιά σημεία θα ξεχωρίζατε απο το βιβλίο;

Όσο και να το θέλω  η αλήθεια είναι πώς  δεν μου είναι εύκολο να ξεχωρίσω κομμάτια του.
Θα σας μεταφέρω όμως τις απόψεις κάποιων ήδη αναγνωστών, που μου έχουν πει τη δική τους γνώμη. Κάποιοι θεωρούν πολύ δυνατό το πρώτο κεφάλαιο, κάποιοι άλλοι την ερωτική συνάντηση της Bianca και του Night Walker, ορισμένοι  βρίσκουν ενδιαφέροντες τους διαλόγους του chatting, κάποιοι άλλοι το κεφάλαιο όπου ο Nero βιώνει τη σκοτεινή νύχτα της ψυχής του, κάποιοι το τελευταίο κεφάλαιο, ορισμένοι το κεφάλαιο με τη γρήγορη εναλλαγή των γεγονότων που έχει πολύ και εναλλασσόμενη δράση και κάποιοι, επίσης, σοκαρίστικαν από τις συνθήκες της ζωής που περιγράφονται.

Στην αρχή του βιβλίου αναφέρετε μια φράση του Χάνεκε. Πόσο επηρεάζει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις η συγκεκριμένη  ιδεολογία?

Επειδή το "εγώ" περισσεύει καθημερινά σε όλο το φάσμα των σχέσεών μας, αυτό συνιστά φασισμό. Ο φασισμός χρειάζεται την απομόνωση και την περιχαράκωση. Την εσωτερική. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είτε ατομική είτε συλλογική που ο αποκλεισμός περισσεύει και η ανταλλαγή της καρδιάς δεν συμβαίνει, υπάρχει φασισμός. Ο φόβος του να συνυπάρξεις ή να μοιραστείς, η αρπακτικότητα με το πρόσχημα του εδώ και τώρα, ο φόβος κάθε πιθανής απώλειας διατηρεί ή εφευρίσκει όλο και περισσότερες ευκαιρίες και κανόνες δεσμεύσεων και ελέγχου.  Αυτού του είδους οι συμπεριφορές είναι φασιστικές ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος μέσα σε μία σχέση επιλέγει το ρόλο του θύματος. Ο φασισμός δεν ασκείται μόνο από εκείνον που έχει τον έλεγχο, αλλά και από εκείνον που τον αποδέχεται είτε προσπαθεί να τον αποτινάξει είτε επειδή καταπιέζεται και συνθλίβεται. Ο φασισμός σε συλλογικό ή ατομικό επίπεδο έχει πάντα αναφορά στη μονάδα. Όπως και κάθε τι. Και τελικά, για να κάνουμε μία ακόμη σύνδεση του φασισμού ως μότο του βιβλίου και των ηρώων του, όταν θέλεις μονάχα να παίρνεις τα πάντα που θεωρείς ότι δικαιούσαι και να επιβάλλεις το δικό σου τρόπο σκέψης ή αντίδρασης στα πράγματα, τι άλλο υπάρχει εκτός από από φασισμός;

Τελικά "Η Ζωή είναι εδώ" ή "Η Ζωή είναι αλλού"  κατά Κούντερα;

Ο Γιάρομιλ, ο ήρωας του Κούντερα, ψάχνει τη ζωή αλλού από εκεί που είναι. Είναι κι αυτός απομονωμένος εξαιτίας της μητρικής αγάπης που τον κυνηγά και που έχει σκηνοθετήσει τη ζωή του και εξαιτίας των ευαισθησιών του, που του δημιουργούν πρόβλημα στη ζωή και τις σχέσεις του με τις γυναίκες. Γίνεται τελικά οπαδός του καθεστώτος και καταδότης. Και οι ήρωες του «H Ζωή είναι εδώ» βρίσκονται σ’ ένα παρόμοιο οριακό σημείο με τον Γιάρομιλ. Αναζητούν τη ζωή, που είναι από άλλους "έτοιμη", είτε από φόβο να ακολουθήσουν το δρόμο που θέλει η καρδιά τους, είτε εγκλωβισμένοι σε στρεβλές πεποιθήσεις για το τι είναι ζωή και ειδικότερα τι θεωρείται "επιτυχημένη ζωή, κοινωνικές σχέσεις και καριέρα". Όμως υπάρχει ένα οριακό σημείο στους ήρωες του "Η Ζωή είναι εδώ" : θα πρέπει να διαλέξουν αν θα μείνουν με τη σκοτεινή τους πλευρά ή αν θα αποφασίσουν να αφήσουν το φως να γλιστρήσει από μια χαραμάδα και να γίνει δρόμος τους. Τελικά ανακαλύπτουν ότι η ζωή δεν ήταν εκεί που την ζούσαν αλλά εδώ που ετοιμάζονται να βαδίσουν τώρα. Η ζωή άλλωστε είναι πάντα εκεί που είμαστε ολόκληροι : mε το σώμα, τον νου και την καρδιά μας.

H Nατάσα Ζαχαροπούλου είναι συγγραφέας και ποιήτρια. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα "Ίχνος κραγιόν η νύχτα" (Ανατολικός, 1996) και "Η Ζωή είναι εδώ" (Ανατολικός, 2009), τις συλλογές διηγημάτων "Κι ας με ταξιδεύεις όπου" (Λύχνος, 1995) και "Όπου ορίζει το φιλί" (Ανατολικός, 1999) και τις ποιητικές συλλογές "Να σ' έχω" (Λύχνος, 1995) και "Ατμός" (Ανατολικός, 2008). 

Νίκος Μπίνος, Βακχικόν, τεύχος 7, 2-11-2009